Maska i Twarz: czas trwania filmu 18:55 min.

Zagadnienia. Timeline:

00:35     Maska – znaczenie i symbolika.

01:52     Przemiana bohatera w popkulturze: Dom z papieru, Breaking Bad, Star Wars.

03:55     Odkupienie win: Francis Drake i Vidocq.

04:43     Motyw zdrajcy i bohatera: Philby, Kukliński i Gorbaczow.

06:44     Uleganie wpływom: Ucieczka od wolności Fromma i Psychologia tłumu Le Bona.

07:59     Eksperymenty Milgrama i Zimbardo (10:36).

11:59     Wpływ sugestii w świecie sztuki: da Vinci, Munch i Gloomy Sunday.

13:07     Sugestia w nauce: Doświadczenie z dwiema szczelinami i 11-letni cykl plam słonecznych.

15:42     Teorie spiskowe, pareidolia i złudzenia optyczne.

16:46     Jak się uodpornić na siłę sugestii?

17:57     Jak pozostać sobą w dynamicznie zmieniającym się świecie?

 

Propozycje tematów do dyskusji na lekcji:

1. Przemiana bohatera w literaturze i popkulturze.
2. Zdrada jako jeden z kluczowych elementów fabuły wszystkich wielkich opowieści (m.in. mity, Biblia, eposy rycerskie, epopeje narodowe i wielkie hity Hollywood).
3. Ile twarzy (i kont) musi posiadać współczesny nastolatek?
4. Słabości ludzkiej natury na przykładzie wyników eksperymentów Milgrama i Zimbardo. (eksperymentowi Milgrama poświęcony jest też nasz inny film – the Square cz. 1 
5. Skutki doświadczenia z dwiema szczelinami czyli jak stworzony jest ten świat.

Podstawa programowa i kompetencje kluczowe 

Tematy dla młodzieży do własnych przemyśleń:

1. Czy we współczesnym świecie możemy jeszcze w pełni decydować o sobie?
2. Która z moich twarzy jest prawdziwa? Czy ktoś oprócz mnie ją zna?
3. Czy zmiana osobowości to kwestia odwagi czy tchórzostwa?
4. Która zmiana bohatera literackiego lub filmowego najbardziej przypadła mi do gustu? Dlaczego?
5. Jak bym się zachował, gdyby akt bohaterstwa z mojej strony ktoś określił jako zdradę?
6. Które XX-wieczne książki lub eseje mówią najwięcej o ludzkiej naturze? (Można się posiłkować rankingiem ze strony: https://otwarta.bydgoszcz.pl/ranking-2/)
7. Czy często ulegam sile sugestii autorytetów? Jak daleko mógłbym się posunąć w lojalności wobec nich?
8. Czy dzieła sztuki mogą wpłynąć na mój nastrój, zachowanie i osobowość?
9. Czy są dni, w których jestem bardziej skłonny robić „szalone” i nieprzewidziane rzeczy niż w inne?
10. Jak spróbować zawsze pozostać sobą i mieć własne zdanie na każdy temat?

 

Przykłady zadań do wykonania na lekcji (na podstawie filmu):

1. Eksperyment Ascha. (sugerowany wiek 12-18 lat)

Solomon Asch przeprowadził w 1955 roku eksperyment psychologiczny oparty na wcześniejszym o 19 lat eksperymencie Sheriffa. W obu doświadczeniach ludzie oceniający zachowanie danych zjawisk fizycznych (ruch światła, długość odcinka) bardzo łatwo ulegali presji grupy i podawali jako prawdziwe wyniki fałszywe, jeśli tak myślała większość (często podstawionych) osób biorących udział w eksperymencie. Co ciekawe, gdy nie było presji otoczenia badani zazwyczaj podawali właściwe lub zbliżone do właściwych wyniki.

– Każda osoba w klasie odpowiada anonimowo na postawiony przez nauczyciela problem (np. kto jest najlepszym sportowcem świata; w którym kraju żyłoby się Tobie najlepiej; z jaką gwiazdą filmową chciałbyś zjeść kolację itp.)

– Następnie klasę dzielimy na 8 grup, z których każda musi wypracować wspólną odpowiedź na postawione pytanie w ciągu max. 4 minut. Gdy wszyscy będą gotowi, łączymy grupy w większe zespoły (4), potem analogicznie w 2 i na końcu wszyscy stanowią jedną ekipę, a przedstawiciel całej klasy podaje wreszcie uśredniony wynik.

– Porównujemy wyniki anonimowej ankiety z nazwiskami otrzymanymi w efekcie wypracowywania kompromisu i sprawdzamy ile osób udzieliło takiej samej odpowiedzi, a co za tym idzie, dysponowało taką siłą perswazji, by przeforsować swoje zdanie w całości

– Pytamy tych, którzy ulegli presji, czy łatwo im przyszło zmienić zdanie, czy do końca nie zgadzali się w uśrednionym wynikiem tylko chcieli wypracować kompromis

– Każda osoba stawia sobie pytania, w jakim przypadku nie poszłaby na kompromis czyli gdzie przebiega granica konformizmu.

– Co zrobić, gdy nasz „autorytet” próbuje na nas wymusić dokonanie czynu, który uważamy za amoralny lub niesprawiedliwy?

– Na zakończenie lub jako uzupełnienie można obejrzeć film the Square cz. 1

2. Osoby z odwróconym życiorysem. (sugerowany wiek 10-16 lat)

Bohater filmowy lub literacki często przechodzi zmianę poglądów lub sposobu życia o 180 stopni. W prawdziwym życiu nie jest to takie łatwe. O ile nazwiska historycznych zdrajców zapewne łatwo przychodzą nam do głowy, to rzadziej potrafimy podać nazwisko osób, które odmieniły swoje życie na lepsze, zmyli dawne winy, odpokutowali kary i jeszcze zdążyli się zapisać złotymi zgłoskami w historii. Jedną z takich osób może być przedstawiony w filmie Vidocq.

– Jak myślicie, co musi się wydarzyć w życiu człowieka, żeby podjął drastyczną decyzję o zmianie swego stylu życia lub poglądów (zderzenie z nową rzeczywistością, podróże, traumatyczne doświadczenie, rozczarowanie dotychczasowym światopoglądem, dojrzewanie…). Prześledźcie tę kwestię na życiorysach fikcyjnych postaci, np. Kmicica, hrabiego Monte Christo i Dartha Vadera

– Która postać zmieniła się o pełne 180 stopni, łącznie z wyznawanym światem wartości, sposobem bycia i temperamentem? Czy taka zmiana w życiu jest możliwa?

– Umieśćcie takie osoby na osi czasu, na której jeden kolor oznacza pierwszy etap życia, a inny kolor drugi etap (ten po zmianie). Zobaczcie jaką część życia spędziły te osoby do momentu zmiany. Komu łatwiej się zmienić: osobie młodej czy starszej (jak np. Ebenezer Scrooge z Opowieści Wigilijnej)?

Propozycja konkursu:  Podaj jak najwięcej znanych osób, które przeszły pozytywną metamorfozę i zdążyły zapisać się pozytywnie w historii. Przy każdym nazwisku podaj moment, w którym ich życie się zmieniło lub motyw, który je odmienił.

3. Magiczny świat. (sugerowany wiek 12-18 lat)

John Lennon mówił, że nic nie jest realne (Berkeley powiedział to 250 lat wcześniej). Z drugiej strony Albert Einstein, jeden z współtwórców mechaniki kwantowej, długo obstawał przy tym, że „Bóg nie gra w kości”. Odkrycia fizyki kwantowej mimo upływu stu lat brzmią w naszych uszach jak niezwykła baśń. Czym są bowiem latające dywany, czapki niewidki i czarodziejskie kule wobec elektronu, który porusza się poza czasem i przestrzenią, podejmuje niezależne decyzje i zmienia się na naszych oczach z fali w cząstkę. Nasz świat jest bardziej magiczny niż niejedna baśń.

– Klasa dzieli się na trzy zespoły. W jednym znajdują się czarodzieje, którzy chcieliby zmienić świat na lepsze, w drugiej optymiści, którzy uważają, że świat taki jaki jest nie wymaga zmian, bo już jest najlepszym z możliwych światów, a w trzecim eksperci, którzy podejmą decyzję o zwycięstwie w debacie. Każda z dwóch pierwszych grup przedstawia swoje racje. Komu przyznają rację eksperci? Czarodziejom, prawda?

– Stajemy w obronie naszego świata i opowiadamy o tym, co już w nim jest pięknego, magicznego i baśniowego (złudzenia optyczne, pareidolie, dzieła sztuki, cuda natury, niezwykłe konstrukcje – można skorzystać z Banku Kultury SOiT: https://otwarta.bydgoszcz.pl/bank-kultury-soit-2/)

– Prezentujemy pokrótce najbardziej niezwykłe doświadczenia naukowe (doświadczenie z dwiema szczelinami, transplantacja serca, klonowanie, wielki zderzacz hadronów, zagięcie czasoprzestrzeni Einsteina, odczytanie genomu, bozon Higgsa).

– Czy potrzebujemy czarodziejów, by zmienili nasz świat, czy potrzebujemy właściwych okularów, żeby dostrzec magię świata jakim jest i właściwych przywódców na świecie, którzy sprawią, że będzie się nam lepiej żyło.

– Fakultatywnie można wykonać projekt różowych okularów, które pozwolą nam zawsze dostrzegać magię tego świata.

4. Avatar (sugerowany wiek 15-20 lat)

W filmie Jamesa Camerona ludzie mogą przenieść świadomość do innej rzeczywistości, w której otrzymują nowe ciało i stają się Na’vi. Transfer osobowości odbywa się też w filmie Player One Spielberga, w którym możemy w pełni świadomie uczestniczyć w świecie rzeczywistości wirtualnej. Czy tak wyglądać będzie nasz świat przyszłości?

– Zaprojektuj trzy avatary, które najlepiej oddałyby Twoją osobowość w rzeczywistości wirtualnej. Jeden do ulubionej gry, drugi do uprawiania sportu i trzeci do codziennego życia

– Jak zmieni się nasze życie, jeśli rzeczywistość wirtualna stanie się faktem?

– Czy rzeczywistość rozszerzona (np. okulary Google VR, Pokemon Go) również może wpłynąć na nasze postrzeganie świata?

– Wyobraź sobie świat bez smartfonów, internetu, Netfliksa, GPS itp. Czy wiesz, że tak wyglądał świat jeszcze 20 lat temu? Czy człowiek nosił wtedy więcej masek niż dziś czy mniej?

– Co zmieni się za kolejne 20 lat? Zaprojektuj inteligentne miasto przyszłości.

5. Ucieczka od wolności. (sugerowany wiek 12 – 18 lat)

Erich Fromm twierdził, że niektórzy ludzie lepiej sobie radzą, kiedy ktoś inny im dyktuje co mają robić i w co wierzyć. Wielu psychologów, socjologów i filozofów XX wieku głosiło tezy, o tym że człowiek łatwo poddaje się presji tłumu, otoczenia lub autorytetów. Potwierdziły to wydarzenia z ubiegłego wieku, które wynikały z rozwoju totalitaryzmu w różnych formach i częściach świata.

– W latach 30-tych Niemcy zaufali Adolfowi Hitlerowi, a Włosi Benito Mussoliniemu. Faszyści objęli też władzę w wielu innych krajach europejskich, w tym w Hiszpanii i Portugalii. Jak myślicie, jakie przyczyny muszą zaistnieć, by społeczeństwo oddało pełnię swej wolności i swych praw urzędnikom państwowym? (zapewnienie pracy i dochodów w trudnej sytuacji ekonomicznej, groźba utraty bezpieczeństwa, wskazanie na wspólnego wroga). Wymieńcie jak najwięcej.

– Po II wojnie światowej totalitaryzm pokazał swą drugą twarz: komunizm. Władzę absolutną komuniści przejęli m.in. w ZSRR, bloku państw Europy Wschodniej, Chinach i na Kubie. Musiało upłynąć wiele lat, by świat zrozumiał, że wolność jest nadrzędną wartością.

– Jakie jeszcze wartości oprócz wolności nie są respektowane w społeczeństwach totalitarnych?

– Czy wolność jest dana raz na zawsze, czy nawet w czasach niepodległości trzeba o nią walczyć?

– Jak możemy walczyć o wolność w dzisiejszych czasach? Jaki ma to związek z tolerancją?