Zagadnienia. Timeline:

00:29     Nierówności społeczne – wprowadzenie.

00:49     Kto miał a kto nie miał praw w przeszłości.

01:34     Utopie a rzeczywistość.

02:50     Na polach Elizejskich: Rockefeller dyskutuje z Mahatmą Gandhim.

07:50     Globalizacja – wyjaśnienie pojęcia.

09:11     XIX-wieczni myśliciele społeczni: Saint Simon, Marks, Proudhon, Bakunin i Leon XIII

09:44     Wypaczenia i zbrodnie komunistycznego ZSRR.

10:00     Filozofia ujamaa, prezydent Nyerere i Tanzania.

10:56     Dyktatorzy XX wieku: m.in. Duvalier, Bokassa, Ceausescu, Peron i Marcos

12:00     i… Kadafi, Mubarak, dos Santos, Mobutu, Mugabe, Babangida i Idi Amin Dada

13:27     Czy pieniądze dają szczęście? – badania naukowe.

14:12     A co jeszcze daje szczęście?

15:30     Przyczyny nierówności społecznych

16:17     Filmy: Slumdog – milioner z ulicy, Kafarnaum, Elizjum i Wehikuł czasu

18:05     Statystyki: miliarderzy a dochody całej populacji

19:43     Top 10 Oldies – przeboje na temat wyzysku i nierówności społecznych.

 

Propozycje tematów do dyskusji na lekcji:

1. Czy powszechny dostęp do globalnych dóbr nie sprawia, że przymykamy oko na rosnące nierówności finansowe na świecie?
2. Czy jest szansa, by nastała w przyszłości epoka, w której dochód finansowy nie będzie jednym z głównych czynników podziału ludzi w społeczeństwie?
3. Dyktatura jako sposób sprawowania władzy – historia czy teraźniejszość?
4. Świat po inflacji – czy różnice finansowe między społeczeństwami jeszcze bardziej wzrosną?
5. Mieć czy być? Rockefeller czy Gandhi? Kim wolałbym zostać?

Podstawa programowa i kompetencje kluczowe

Pytania dla młodzieży do własnych przemyśleń:

1. Czy dziś są mniejsze różnice społeczne wynikające z pozycji i dochodu niż w starożytności i średniowieczu? Czemu to zawdzięczamy?
2. Czy utopie mają szansę kiedyś się urzeczywistnić? (I czy sprawiłoby to, że stalibyśmy się szczęśliwsi i żyli w bardziej sprawiedliwym społeczeństwie?)
3. Globalne marki i monopoliści w świecie handlu – przywilej czy przekleństwo naszych czasów?
4. Czy w XXI wieku pojawią się wpływowi myśliciele społeczni? Jakie będą mieli poglądy?
5. Czy mamy szansę uniknąć okrucieństw XX wieku?
6. Czy filozofia ujamaa sprawdziłaby się w europejskim kraju, np. w Polsce?
7. Czy konfiskata majątków najbogatszych dyktatorów to dobry pomysł? Komu powinno się przekazać uzyskane w ten sposób środki?
8. Czy pieniądze dają szczęście? W jakim stopniu?
9. Jak ograniczyć nierówności między najbogatszymi a najbiedniejszymi ludźmi na świecie? Kwadratura koła czy bułka z masłem?
10. Czy teksty z przesłaniem społecznym zmieniają świat?

Przykłady zadań do wykonania na lekcji (na podstawie filmu):

1. Start up na start. (sugerowany wiek 13-18 lat)

W nagraniu pojawiają się nazwy globalnych marek, które znane są na całym świecie: smartfon, Myszka Miki, cola, dżinsy itp.

Czy jakiś polski produkt ma szansę stać się takim globalnym produktem. A może trzeba by go wymyślić?

– Klasa dzieli się na zespoły. Każdy zespół staje się tytułowym start upem, który musi uzyskać środki na realizację swego pomysłu. Aby uzyskać środki, musi wykonać projekt globalnej marki i kosztorys jego produkcji.

Uwzględnić trzeba nisze rynkowe, no i oczywiście produkt musi być nowatorski i oryginalny, a także musi przynieść ludzkości jakiś zysk

Czy trudno jest wymyślić pomysł na biznes? Jakie byłyby największe trudności w realizacji tego projektu? (uzyskanie pieniędzy / zdobycie miejsca na rynku / zderzenie się z oligarchią finansową / reklama).

Czemu na rynku jest tak mało produktów, które są użyteczne i sprawiają, że życie staje się łatwiejsze, a większość globalnych „hitów” nie ma żadnej wartości użytkowej lub społecznej, a czasem są wręcz szkodliwe dla zdrowia?

Ilu uczniów w klasie będzie miało chęć i siłę, by w przyszłości, w warunkach państwa polskiego założyć start – up?

2. Ujamaa oh yeah. (sugerowany wiek 16-20 lat)

Filozofia ujamaa Juliusa Nyerere (ale też ubuntu w RPA czy harambee w Kenii) święciła szczyty popularności w czasach, gdy kończyła się era kolonializmu, ale rozkwitały najbardziej brutalne reżimy dyktatorskie XX wieku?

Jak to możliwe, że w jednym kraju, w samym centrum Afryki, w otoczeniu innych dyktatur (Nyerere często prowokowany bywał przez dyktatora Ugandy Idi Amina Dada) wyrósł system społeczny, oparty na współpracy, a nie wyzysku, którego przywódca nie chciał być tyranem, ale dążył do poprawy jakości życia swego narodu?

– Czy potrafisz wskazać siedmiu innych XX-wiecznych polityków, których stać było na takie zachowanie? Klasa dzieli się na grupy, każda grupa, mając do dyspozycji wszelkie materiały, w tym internet, próbuje wybrać własną siódemkę polityków, którzy do władzy doszli nie po to, by czerpać zyski, ale dla dobra ogółu?

– Porównanie list; wypisanie nazwisk. Dlaczego tak ciężko przygotować takie zestawienie? Czy wszyscy wymienieni politycy zasługują na miejsce na takiej liście? Skoro takich polityków jest tak niewielu, po co do władzy idą pozostali?

– Czy źródłem wszelkich nierówności nie jest właśnie motywacja wszystkich rządzących, kierowników, dyrektorów i właścicieli?

– Głosowanie: Ilu uczniów w klasie chciałoby w przyszłości pełnić funkcje kierownicze? Dlaczego? Czy świat stanie się dzięki temu lepszy?

3. Na wyspie słońca. (sugerowany wiek 16-20 lat)

Zadanie domowe. Uczniowie zapoznają się poprzez internet z najważniejszymi założeniami najsłynniejszych utopii: Platona, Morusa, Campanelli, Bacona, Saint-Simona, Fouriera, Owena

– Uczniowie wspólnie wypisują wszystkie elementy łączące poszczególne utopie. Co je wyróżnia? Czy takie konstrukcje społeczne mają szansę być remedium na wszystkie bolączki demokracji?

Winston Churchill twierdził, że demokracja jest pełna wad, ale nie ma od niej lepszego systemu. Miał rację?

– Czy da się znaleźć jakieś punkty wspólne utopii i demokracji? Co by to było? (dążenie do sprawiedliwości, równości i pomyślności społeczeństw; zapewnienie mechanizmów gwarantujących uczciwy podział dóbr, itp.) Czy byłyby to pozytywne czy negatywne elementy?

– Załóżmy, że lądujemy na Wyspie Słońca Campanelli. Który element jako pierwszy doprowadziłby do rewolucji i upadku projektu lub który jako pierwszy przyczyniłby się do powstania dyktatury i kolejnych podziałów społecznych (patrz budowa ZSRR) ?

– Czy likwidacja własności i pieniędzy doprowadziłaby do sprawiedliwości czy do ucisku?  Jak więc uciec ze spirali problemu?

– Klasa dzieli się na zespoły i próbuje w grupach zastanowić się nad rozwiązaniem problemu: Jak, nie odbierając własności prywatnej, nie likwidując wolnego rynku i nie ingerując w jego działalność, sprawić, by dystrybucja dóbr i poziom dochodów w społeczeństwie był jak najbardziej sprawiedliwy? Janosikowanie, czyli zabieranie bogatym i dawanie biednym nie wchodzi w grę.

4. Jak „be happy” we współczesnym świecie. (sugerowany wiek 11-16 lat)

W nagraniu pojawia się wątek szczęścia. Według naukowców kwotą gwarantującą szczęście jednostki (nie za mało i nie za dużo) jest równowartość ok. 20.000 złotych (kwota sprzed inflacji). Do szczęścia prowadzi też podróżowanie, świadomość celów i uszczęśliwianie innych.

Według filozofii wschodu z kolei szczęście to brak potrzeb ergo brak zmartwień. Czy jesteśmy w stanie w prosty sposób przenieść te rady na nasz zachodni styl myślenia?

– Każdy uczeń „oblicza” swoją pensję idealną, po czym prezentuje ją publicznie (łącznie z listą wszystkich wydatków). Klasa oblicza średnią z wszystkich pensji i zastanawia się, w jakim zawodzie da się zarobić takie pieniądze.

– Uczniowie wypisują wszystkie niematerialne sposoby prowadzące do szczęścia, a następnie poddaje się je wszystkie pod głosowanie z tezą: Gdybyś miał wybór: albo pensja idealna albo dana „droga do szczęścia”, którą byś wybrał. Na tablicy zostają tylko te sposoby na szczęście, które wygrały głosowanie.

– Dyskusja: Jak myślicie, dlaczego zostały na tablicy właśnie te sposoby na szczęście? Czy są w stanie sprawdzić się we współczesnych czasach?

– Kapsuła czasu: Uczniowie zapisują na kartkach, które rzeczy ich zdaniem zawsze będą dla nich ważniejsze od pieniędzy. Symboliczną kapsułę każdy ma otworzyć za 20 lat i sprawdzić, na ile hasła te wciąż będą dla niego/niej aktualne.