70 lat po Riesmanie
Zagadnienia. Timeline:
00:28 Samotny tłum Riesmana – wprowadzenie.
01:38 Człowiek tradycyjny wg Riesmana
04:19 Człowiek wewnątrzsterowny wg Riesmana.
07:06 Człowiek zewnątrzsterowny wg Riesmana.
10:34 Człowiek XXI wieku a uzależnienie od opinii innych.
11:51 Zewnątrzsterowność czy wewnątrzsterowność – co wybrać?
14:52 Jaki model jest skuteczny dzisiaj?
Propozycje tematów do dyskusji na lekcji
- 70 lat jak jeden dzień – czy ‘Samotny tłum’ jest nadal aktualny?
- Wewnątrz czy zewnątrzsterowność – co lepsze?
- Czy jesteśmy niewolnikami social mediów?
- Jak pozostać sobą we współczesnym świecie?
- Świat z Nosedive (Black Mirror) – jutro czy już dziś?
Podstawa programowa i kompetencje kluczowe
Pytania dla młodzieży do własnych przemyśleń
- Czy Riesman dobrze opisał ewolucję ludzkich zachowań?
- Jakie zalety miały tradycyjne wspólnoty?
- Czy człowiek wewnątrzsterowny ma przed sobą przyszłość?
- Jakie wartości prezentują tzw. influencerzy?
- Czemu naśladujemy instagramerów, tiktokerów itp.?
- Czy prawdą jest, że kto nie ma facebooka tego.. nie ma?
- Czy zdarza mi się czasem „myśleć pod prąd”?
- Jakie wartości są dla mnie najcenniejsze?
- Jak przebić się przez współczesny szum informacyjny?
- Czy można „żyć” bez internetu?
Przykłady zadań do wykonania na lekcji (na podstawie filmu):
- Instaranking (sugerowany wiek 16-20 lat)
W jednym z odcinków serialu ‘Czarne lustro’ zatytułowanym ‘Nosedive’ obserwujemy świat, w którym wszyscy nawzajem się oceniają, a nasza aktualna ocena decyduje o przydziale wszystkich dóbr tego świata, w tym np. miejsc zamieszkania, środków transportu czy wykonywanej pracy.
W serialu widzimy jak zmienia się ranking i domyślamy się, co ma wpływ na pikowanie w dół lub awans, ale dokładnego algorytmu nie poznajemy. Spróbujmy pomyśleć jak taki ranking by wyglądał.
Dzielimy klasę na grupy, w których uczniowie tworzą dokładny algorytm punktów przyznawanych za poszczególne aktywności w świecie mediów społecznościowych i w realnym życiu.
Nie zapominajmy o satyrycznym charakterze takiego rankingu!
Spróbujmy zrobić ranking oddający ducha serialu i mediów społecznościowych. Punkty muszą przysługiwać zwłaszcza za właściwe stwarzanie pozorów, powielanie modnych schematów i udawane życie. Za prawdziwe wartości lub bycie sobą, zwłaszcza za kroczenie pod prad obowiązujących trendów obsuwamy się w dół rankingu.
Po 20 minutach prezentacja rankingów i dyskusja. Czy takiego właśnie świata oczekujemy? Czy w tym kierunku jako cywilizacja zmierzamy? Jak powstrzymać ten proces?
- Ja influencer. (sugerowany wiek 14-17 lat)
Co to znaczy być influencerem po polsku? Kreować trendy? Wyznaczać ścieżki do naśladowania? Mieć wpływ na ludzkie charaktery? Taka praca wymaga odpowiedzialności i kompetencji. Czy współcześni „tak zwani” influencerzy je posiadają? Co czyni ich słynnymi? Jakie talenty?
Klasa zastanawia się, jakie cechy powinien mieć influencer, którego powinniśmy naśladować. Czy dawniej na takie osoby nie mówiło się autorytet? Czy należy taką osobę w pełni naśladować, bez żadnej refleksji?
Dzielimy klasę na grupy. Każda grupa tworzy nowe medium społecznościowe: z nazwą, algorytmem i regulaminem funkcjonowania. Nie wolno powielać już istniejących mediów. Medium powinno być atrakcyjne dla młodego widza, czyli powinno być minimum tekstu, a maksimum obrazu i dźwięku.
Grupy przedstawiają efekty swojej pracy, a klasa ocenia wszystkie pomysły w skali 1-5. Które medium uzyskuje najlepszy wynik?
Czy stworzenie kolejnego oryginalnego medium społecznościowego jest jeszcze możliwe? W jakim kierunku zmierzamy jako społeczeństwo: jak najwięcej słów i treści, czy jak najmniej? Jakie taki proces może mieć konsekwencje?
- Podprąder (sugerowany wiek 16-20 lat)
Jakie znamy osoby z historii/literatury lub filmu, które wymykały się popularnym schematom i, wbrew opinii publicznej, zawsze konsekwentnie szły pod prąd? W jakich momentach historycznych było najwięcej nonkonformistów?
Poznajemy początki kontrkultury. Z jakim okresem się wiąże? Czemu właśnie wtedy się pojawiła? Przeciw czemu występowała?
Każdy uczeń zastanawia się: jaką formę może przybierać działanie pod prąd i jakie powinno mieć ograniczenia (prawo natury? Konstytucja? Wolność drugiego człowieka? Tradycja?). Co jest w życiu cenniejsze: konformizm i nonkonformizm?
Jaką postawę zazwyczaj przyjmują bohaterowie antyutopii (np. Rok 1984, Fahrenheit 451). Czy idą z prądem czy pod prąd? Czy zawsze byli w kontrze, czy musieli do tego dojrzeć? Przeciw czemu się buntują?
Czy dziś też mamy przeciw czemu się buntować? Każdy uczeń wypisuje 10 rzeczy, przeciw którym ma ochotę się zbuntować lub już to robi. Odczytujemy na głos rezultaty.
Dyskusja. Dlaczego młodzież częściej się buntuje niż dorośli? Czy to wynika z naiwnej wiary w możliwość zmiany świata i brak doświadczeń w tzw zderzeniu się z rzeczywistością? A może młodzież po prostu inaczej postrzega świat?
Uczniowie przewidują, o które punkty z „listy buntu” będą toczyć bój ze światem nawet wtedy, gdy dorosną. Swoje wyniki zapisują w małej kapsule czasu, którą otworzą np. za 10-15 lat.
- W drodze. (sugerowany wiek 13-17 lat)
Są różne typy osobowości. Ani lepsze ani gorsze; po prostu różne i równie wartościowe. Każdy z nas jest inny. Stosując drogową alegorię spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie: Kim ja jestem? Do kogo mi bliżej? Wszystkie typy osobowości mają związek z czymś, co możemy spotkać w drodze:
- a) Drogowskaz – człowiek, który wskazuje innym drogę, wyznacza ścieżki i pomaga dotrzeć we właściwe miejsce
- b) Mapa – człowiek, który zawsze wszystko wie i zna każdą odpowiedź
- c) Znak drogowy – ktoś, kto pilnuje porządku i swoją postawą zniechęca innych do zejścia ze ścieżki prawa i porządku
- d) Samochód – ktoś, kto ciągle prze do przodu i uwielbia szybkość, nie zawsze zastanawiając się nad konsekwencjami swoich czynów. Najważniejsza jest dla niego przygoda i zagadka.
- e) Autostrada – ktoś, kto pomaga innym łapać wiatr w żagle i ułatwia życie dzięki swojej postawie
- f) Światło drogowe – osoba, która reguluje i narzuca tempo działań, w grupie społecznej służy jako metronom; bywa też autorytetem dla innych.
Uczniowie dywagują, do którego symbolu jest im najbliżej. Klasa dorzuca jeszcze własne (tylko pozytywne) typy osobowości, które mogą ukazać, jak bardzo jesteśmy różnorodni.
Klasa dzieli się na grupy. Każda grupa próbuje stworzyć własną kategorię (np. zwierzęta, żywioły, pokoje w domu, style w sztuce, itp.), w której opracowuje odmienne typy osobowości. Po 20 minutach efekty swych prac grupy przedstawiają na forum.
Szkoła Otwarta i Tolerancyjna 